تفسیر جزء 30 » سوره هُمَزه
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند بخشنده مهربان
«1» وَیْلٌ لِّکُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ «2» الَّذِى جَمَعَ مَالاً وَ عدَّدَهُ «3» یَحْسَبُ أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ «4» کَلاَّ لَیُنبَذَنَّ فِى الْحُطَمَةِ «5» وَمَآ أَدْرَاکَ مَا الْحُطَمَةُ «6» نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ «7» الَّتِى تَطَّلِعُ عَلَى الأَفْئِدَةِ «8» إِنَّهَا عَلَیْهِم مُّؤْصَدَةٌ «9» فِى عَمَدٍ مُّمَدَّدَةٍ
واى بر هر عیب جوى طعنه زن. آنکه مالى جمع کرد و شماره‌اش کرد. او خیال مى‌کند که اموالش او را جاودان ساخته است. چنین نیست (که مى‌پندارد) قطعاً او در (آتش) شکننده‌اى افکنده شود. و تو چه دانى که (آتش) خورد کننده چیست؟ آتش افروخته الهى، که بر دلها راه یابد. آن آتش بر آنان فرو بسته شده (و راه گریزى از آن نیست.) در ستونهایى بلند و کشیده.
نکته‌ها:
«همزة» از «هَمز» به معناى عیب جویى از طریق چشم و ابرو و اشاره است. «لَمز» عیب جویى با زبان است. حرف (ة) در پایان این دو کلمه براى مبالغه است، نظیر «ضحکة» به معناى کسى که زیاد مى‌خندد. «حطمة» به معناى خورد کردن و شکستن کامل است. «موصدة» به حفره‌اى گفته مى‌شود که در کوه ایجاد کنند و درب آن را محکم ببندند.
منظور از «عمد ممدّدة» (ستون‌هاى بلند و کشیده)، یا میخ‌هاى بلندى است که اهل عذاب را با آن میخکوب و زندانى مى‌کنند و یا شعله‌هاى عظیم آتش که همچون ستون‌هاى بلند، کشیده است.
در لسان قرآن اگر بعد از توجه به خدا به سراغ مال رفتید ارزش است، «قضیت الصّلاة فانتشروا فى الارض وابتغوا...»(277) ولى اگر به جاى یاد خدا به سراغ مال رفتید مورد انتقاد است. «و اذا رأوا تجارة او لهوًا انفضوا...»(278)
عیب جویى و طعنه به هر شکلى ممنوع و حرام است. غیابى یا حضورى، با زبان یا اشاره، شوخى یا جدى، کوچک یا بزرگ مربوط به کار و صنعت یا آفرینش طبیعت.
برخى از شمارش اموال خود و به رخ کشیدن آن و سرگرم شدن به آن لذت مى‌بردند و گمان مى‌کنند این ثروت همیشگى است و آنها را براى همیشه در دنیا نگه مى‌دارد و دیگر بیمارى و مرگ به سراغ آنها نمى‌آید. قرآن این دیدگاه را مذمّت کرده و مى‌فرماید: این نگاه، انسان را دوزخى مى‌کند. وگرنه داشتن مال و بهره بردن از آن مذمّتى ندارد.
پیام‌ها:
1- یکى از آفات وخطرات ثروت‌اندوزى، تحقیر دیگران است. «همزة لمزة... جمع مالاً و عدده»
2- مسائل اخلاقى جزء دین است و انسان مؤمن، باید زبان و نگاه خود را کنترل کند. «ویل لکلّ همزة لمزة»
3- مراقب باشیم فریب دنیا را نخوریم و مغرور نشویم. «یحسب انّ ماله اخلده»
4- آنان که به جاى انفاق مال، در فکر جمع و احتکار اموال هستند، منتظر عذاب خُرد کننده قیامت باشند. «جمع مالاً و عدّده... لینبذنّ فى الحطمة»
5 - نیش‌زبان و طعنه زدن، از گناهان کبیره است، زیرا درباره آن وعده عذاب آمده است. «ویل لکلّ همزة لمزة... لینبذنّ فى الحطمة»
6- آتشى که خدا بیفروزد، نه فقط بر جسم، بلکه بر جان و دل مجرمان نفوذ مى‌کند. «نار اللّه الموقدة الّتى تطلع على الافئدة»
7- فکر بشر از درک حقایق دوزخ و بهشت عاجز است. «و ما ادراک ما الحطمة»
8 - ستون‌هاى بلند آتش، راه فرار را بر دوزخیان مى‌بندد. «مؤصدة فى عمد ممددة»
«والحمدللّه ربّ العالمین»
منبع: http://gharaati.ir/show.php?page=books&book=87&pages=27
